Co pierwsze przychodzi Wam na myśl na słowo Zakopane? Nie zdziwi nas wcale, jeśli najczęstszymi i jak najbardziej poprawnymi odpowiedziami będą Tatry, Giewont, Krupówki, oscypki, Gubałówka, czy Wielka Krokiew. Jednak Zakopane to coś więcej niż tylko popularne przysmaki i miejsca odwiedzane przez setki tysięcy turystów. Warto zajrzeć głębiej, aby odkryć zupełnie nową twarz stolicy polskiego Podhala. Poznaj z nami zupełnie nowe Zakopane.

Zakopane nieznane

NOCLEGI W GÓRACH

Zakopane to najwyżej położone miasto w Polsce, a ten najwyższy punkt znajduje się w samym jego centrum – na skrzyżowaniu ulic Krupówki i Kościuszki, i wynosi 838 metrów n.p.m.!

Jednak w porównaniu do otaczających miejscowość gór – Tatr to wcale nie tak dużo. Tatry to jedyne w tej części Europy góry typu alpejskiego, położone na granicy dwóch państw – Polski i Słowacji. Ich najwyższym szczytem jest Gerlach (2654 metrów n.p.m.), zlokalizowany w Tatrach Słowackich. Na terenie naszego kraju leży tylko jedna piąta całego pasma, w której najwyższą górą są graniczne Rysy – 2499 metrów n.p.m. Najwyższy szczyt w całości położony w Polsce to Kozi Wierch – 2291 metrów n.p.m., górujący nad Doliną Gąsienicową i

Doliną Pięciu Stawów

Pomysł na utworzenie obszaru chronionego na terenie Tatr powstał już w 1889, lecz dopiero w 1954 roku ukazał się akt prawny powołujący do życia Tatrzański Park Narodowy. Jego celem jest ochrona przyrody ożywionej, jak i nieożywionej. Tatry to jedyne miejsce w naszym kraju, w którym na wolności żyją kozice i świstaki. Tatry wyróżniają się również charakterystyczną piętrową roślinnością z ponad 200 gatunkami roślin naczyniowych, których próżno szukać w innych miejscach w Polsce. Na terenie gór wytyczono 275 km szlaków turystycznych o różnych stopniach trudności, dzięki którym z bliska podziwiać można ich piękno. I to właśnie tereny Tatrzańskiego Parku Narodowego są największą atrakcją turystyczną Zakopanego.

Miasto wraz z Tatrami skrywa w sobie wiele ciekawych miejsc, historii i zwyczajów, które większości turystów są obce, a które naprawdę warto poznać.

Kuźnice

Jednym z ciekawszych miejsc w Zakopanem są Kuźnice. Dziś kojarzone są głównie z dolną stacją kolejki na Kasprowy Wierch oraz ostatnia zakopiańska baza przed wycieczką w głąb Tatr – na Kalatówki, Halę Kondratową, Giewont, Kasprowy Wierch lub na Halę Gąsienicową. Jednak Kuźnice to przede wszystkim miejsce o bogatej historii. Najstarsze wzmianki o pasterskim użytkowaniu tych okolic pochodzą z XVII w. W 1889 roku Kuźnice wykupione zostały przez hrabię Zamoyskiego, co rozpoczęło dworski okres w historii tego miejsca. Wybudowano dworek, powstało wiele ogrodów, parków, obiekty folwarczne, a także Szkoła Domowej Pracy Kobiet. Było to swoiste centrum wydarzeń kulturalnych i społecznych miasta.

Dziś teren ten należy do Tatrzańskiego Parku Narodowego, który zapoczątkował projekt przywrócenia Kuźnicom należnego im miejsca na mapie Małopolski. Odbudowano zespół dworsko-parkowy. Zaadaptowano XIX wieczną wozownię na potrzeby muzeum historii Kuźnic, stary spichlerz na salę wystaw czasowych, w zabytkowej części Kuźnic znajduję się również główna siedziba TPN-u.

Górnictwo i hutnictwo

Spoglądając na mapy Tatr lub czytając opisujące je przewodniki turystyczne, spotykamy w nazewnictwie tatrzańskim różne określenia świadczące o prowadzonej tu przez człowieka ożywionej działalności gospodarczej. Sporo z tych nazw związanych jest z zapomnianym już na tym terenie górnictwem i hutnictwem. Przykładem jest, chociażby Polana Huciska – jedna z polan Dolinie Chochołowskiej, której nazwa pochodzi od istniejącej tutaj na przełomie XVIII i XIX wieku kopalni i huty rud żelaza.
W przeszłości obie te gałęzie przemysłu – górnictwo i hutnictwo, nie tylko w znacznym stopniu przyczyniły się do poznania Tatr, ale także przez kilka stuleci wywierały istotny wpływ na przyrodę tatrzańską.

W 1767 roku w Kuźnicach założono kopalnię i hutę żelaza, czyniąc to miejsce jednym z największych przedsiębiorstw branży metalowej w Galicji w XIX wieku. Tutejsze wyroby słynęły z wysokiej jakości i były eksponowane na międzynarodowych wystawach przemysłowych.

Także Dolina Kościeliska związana była z przemysłem hutniczym. Srebro, miedź i antymon wydobywano tu już od końca XV wieku. Od końca XVIII wieku wydobywano głównie rudy żelaza. W Starych Kościeliskach przetapiano rudę, znajdowała się tu kuźnia, chaty robotników, karczma, leśniczówka i kościółek dla robotników.

Obecnie po dawnym górnictwie i hutnictwie tatrzańskim pozostało już niewiele śladów. Przyroda szybko zatarła rany w krajobrazie. Reliktami dawnej działalności przemysłowej są wyloty zazwyczaj zawalonych już szybów i sztolni, porośnięte lasem i kosodrzewiną. Gdzieniegdzie, między innymi w Kuźnicach i na Starych Kościeliskach, można jeszcze dostrzec nikłe ślady dawnych zabudowań i infrastruktury technicznej.

Wycinanie drzew na potrzeby przemysłu w XVIII i XIX wieku, sprawiło, że lasy tatrzańskie uległy bardzo istotnym przekształceniom, a niektóre tereny Tatr zupełnie pozbawione były lasów. W calu ratowania tego obszaru Władysław Zamoyski wraz z Towarzystwem Tatrzańskim w XIX wieku przystąpił do akcji zalesieniowej — głównie świerkiem. Tworzenie plantacji świerkowych często odbywało się w oparciu o nasiona obcego pochodzenia, sprowadzane je głównie z Austrii.

Pasterstwo

Największą pod względem powierzchni i najdłuższą doliną polskich Tatr jest Dolina Chochołowska.

Dzięki występowaniu na jej terenie dużej powierzchni polan i hal, stała się ona największym ośrodkiem pasterstwa w Tatrach. W 1930 roku 70 juhasów wypasało na niej około 4000 owiec, a 280 pastuchów wypasało tu bydło. Obecnie w Dolinie Chochołowskiej oglądać można pozostałości gospodarki pasterskiej – całe osiedle zabytkowych szałasów, bacówek i szop. Latem prowadzony jest tutaj kulturowy wypas owiec, dzięki któremu przywrócony został tradycyjny sposób użytkowania tatrzańskich polan.

Obok zachowania tradycyjnych zwyczajów i technologii pasterskich związanych z pradawnymi sposobami gospodarowania, celem wypasu kulturowego jest zachowanie półnaturalnych ekosystemów łąkowych i cennych gatunków roślin i zwierząt, które tu znajdują warunki do życia, niemożliwe do znalezienia w innych miejscach. Wypas kulturowy prowadzony jest na wybranych polanach, baców – „kierowników wypasu”, wspierają juhasi i tradycyjne pasterskie psy – owczarki podhalańskie. Wszystko musi odbywać się jak dawniej: musi być zachowany dawny "zwyk" – zwyczaj i obrzędy, a pasterze muszą być ubrani w tradycyjne odzienie i posługiwać się gwarą.

Obecnie w Tatrach wypasa ośmiu baców, którzy mają pastwiska o łącznej powierzchni około 150 ha. Częściowo zajmują polany: Rusinowa, Kopieniec, Wielka Polana Kuźnicka, Kalatówki, Wyżnia Kira Miętusia, Huty Lejowe i Chochołowska.

Sezon wypasowy dostosowany jest do kapryśnego tatrzańskiego lata. Zaczyna się w dzień św. Wojciecha (23 kwietnia), a kończy w dzień św. Michała Archanioła (29 września). Wiosną w góry rusza redyk, czyli uroczyste wyjście stada na halę.

Architektura w stylu zakopiańskim

Powstały w latach 90. XIX wieku styl zakopiański, nazywany góralskim obejmował nie tylko budowę domów, ale też wnętrza domów i kościołów, elementy wyposażenia, ubiory czy instrumenty muzyczne.

Styl ten w architekturze charakteryzują wysokie liczne skosy oraz kamienne podmurówki, układane na zrąb. Budynki są dekorowane rytymi w drewnie zdobieniami, co nadaje góralskim chatom wyjątkowego uroku. Dachy z wysokimi i ozdobnymi kominami kryte są gontem.

Za twórcę stylu zakopiańskiego uznawany jest Stanisław Witkiewicz, a pierwszy zaprojektowany przez niego budynek powstał w 1893 roku. To Willa Koliba, którą podziwiać można do dziś przy ulicy Kościeliskiej 18 – znajduje się w niej Muzeum Stylu Zakopiańskiego, będące częścią Muzeum Tatrzańskiego. Wnętrza Willi Koliba aranżował Władysław Hasior.

Zabytkiem architektury charakteryzującym się zakopiańskim stylem jest Kaplica w Jaszczurówce pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Zaprojektowana przez Stanisława Witkiewicza, wzniesiona została przez górali w latach 1904-1908. Dach kaplicy pokryty jest charakterystycznym gontem, budynek wyróżnia się także bogatymi wnętrzami, rzeźbionymi w drewnie.

Inne znane obiekty projektowane w stylu zakopiańskim:

- willa pod Jedlami,
- willa Atma,
- kaplica św. Jana Chrzciciela,
- Muzeum Tatrzańskie,
- schronisko nad Morskim Okiem.
Warto odwiedzić również chatę „Tea” przy Bulwarach Słowackiego, będącą filią Muzeum Tatrzańskiego. Zachowano w niej tradycyjny układ i wyposażenie wnętrza chaty góralskiej. Eksponowane są tu zbiory etnograficzne, a gospodarze chętnie oprowadzają turystów i opowiadają ciekawe góralskie historie.

Pęksowe Brzyzko

Na Pęksowym Brzyzku znajduje się pierwszy – powstały w XIX wieku zakopiański cmentarz, nazywany cmentarzem zasłużonych. Uważany jest za jedną z najważniejszych polskich nekropolii. Spoczywają tu wybitni mieszkańcy miasta oraz miłośnicy Zakopanego i Tatr. Na ogrodzonym kamiennym murem cmentarzu znaleźć można 500 nagrobków, które są niepowtarzalnymi dziełami sztuki, nierzadko wykonanymi z drewna, kamienia lub metalu. Przeważają tu zakopiańskie krzyże oraz motywy podhalańskie. Przed cmentarzem znajduje się zabytkowy drewniany kościółek pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, który jest jednym z najstarszych kościołów w Zakopanem. Wystrój jego wnętrza stanowią ludowe obrazy i drewniane figury.

Na Pęksowym Brzyzku pochowani są między innymi:

- Sabała – przewodnik tatrzański, muzykant, gawędziarz, jeden z najsłynniejszych górali,
- Kazimierz Przerwa Tetmajer – czołowy poeta młodej Polski, autor wielu artykułów i felietonów dotyczących spraw tatrzańskich i podhalańskich,
- Tytus Chałubiński zmarły – jeden z czołowych badaczy Tatr i ich popularyzator, współtwórca Towarzystwa Tatrzańskiego, meloman, botanik, pasjonat filozofii i literatury,
- Stanisław Witkiewicz – twórca stylu zakopiańskiego, malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki,
- Jan Kasprowicz – poeta, dramaturg, krytyk, tłumacz, publicysta, rektor Uniwersytety Lwowskiego, w swoich utworach często poruszał tematykę podhalańską i tatrzańską.

Zakopane urzeka swoim urokiem o każdej porze roku i to bez względu na pogodę. Przepiękny górski krajobraz, smaczna kuchnia, góralska gościnność, ciekawa kultura i zaskakująca historia to zakopiańska mieszanka, która pozostaje w pamięci odwiedzających to miasto na długi czas. Jeśli macie ochotę odkryć Zakopane nieznane, szukajcie transportu pod Tatry, a po komfortowe zakwaterowanie zajrzyjcie na Trivabook.pl. Noclegi Zakopane