Zapraszamy do zapoznania się z historią hotelarstwa, jego początkiem oraz rozwojem do czasów dzisiejszych. Turystyka przyspieszyła znacząco rozwój hotelarstwa oraz rozbudowę i budowę nowych hoteli i innego rodzaju kategorii obiektów noclegowych.

Historia polskiej gościnności - czyli o historii hotelarstwa słów kilka.

W naszym kraju gościnność jest powszechną i charakterystyczną cechą, a początki polskiego hotelarstwa sięgają czasów rozwoju państwa polskiego. Pierwszym obiektem noclegowym w Polsce było hospicjum, które założono w 1187 roku w Poznaniu. Mieszko I osadził tam rycerzy zakonu joannitów, którzy prowadzili tego typu placówki w całej Europie.

W późniejszych wiekach hospicja, zajazdy, gospody oraz karczmy powstawały w każdym większym mieście. W 1374 roku w statucie Wiślickim Kazimierza Wielkiego znajdował się zapis: „aby karczmarzom nikt gwałtu czynić nie śmiał”1. W Toruniu od 1489 roku powstała gospoda „Pod Modrym Fartuchem” w której gościli Kazimierz Jagiellończyk oraz Jan Olbracht. W dzisiejszych czasach mieści się tam kawiarnia. W książce Skład albo Skarbiec sekretów Oekonomicy Ziemiańskiej K.Haura z 1963 r. spotykamy zalecenie dla karczmarzy: ma mieć dla gości wygody, świece, karty i naczynia potrzebne (…). Gościowi zaś podróżnemu ma bydź wszelka wygoda y usługa,na konie obroki, y na osoby różne legumina. Pierwszy w historii akt dotyczący budownictwa hotelowego oraz planowania infrastruktury komunikacyjnej związanej z rozwojem dróg bitych i środków komunikacji Zbiór wzorów na dom zajezdny przy drogach bitych został wydany w 1824 r. przez Dyrekcję Generalną Korpusu inżynierów Dróg i Mostów Królestwa Polskiego i funkcji obiektów użyteczności publicznej. Zawiera bowiem opracowane plany, koszty budowy różnej wielkości i okazałości zakładów noclegowych.

Zajazdy i karczmy

W średniowiecznych karczmach oraz tawernach można było skorzystać z noclegu, pożywienia oraz paszy dla koni. Za czasów konstytucyjnych Królestwa Polskiego budowane były gościńce oraz domy zajezdnie. Posiadały one dodatkowo stajnie z wozownią, którą nazywano „stan”. Podróżni mogli pozostawić na noc wozy kupieckie oraz konie. Zajazd taki składał się z kilku pomieszczeń, a wyposażenie było skromne, a podróżni nocowali na szerokich ławach lub na świeżej słomie. Tylko w zajazdach, w których zatrzymywała się szlachta istniały wydzielone pomieszczenia do noclegu, które wyposażone były w pierzynę oraz poduszki. Gospody w Polsce nie cieszyły się jednak dobrą opinią. Jak napisał J.S. Bystroń: było gdzie wypić, ale nie za bardzo było gdzie spać. Gospody były ciasne, duszne, gwarne, w podwórzu znalazło się miejsce dla koni, ale podróżny z trudem tylko mógł znaleźć dla siebie niewygodny kąt; najczęściej też woził ze sobą składane łóżko lub też po prostu spędzał noc w powozie, o ile nie miał ochoty spędzić jej przy kielichu w dość przypadkowym i mieszanym towarzystwie.

W XV wieku do Krakowa, stolicy dużego europejskiego państwa zjeżdżało się wielu rycerzy, zakonników czy studentów. Istniały wówczas przeznaczone dla nich bursy, zajazdy gospody. Słynnym krakowskim miejscem, gdzie podróżni mogli skorzystać z noclegu była oberża zwana „ Pod Białym Lwem”, która mieściła się przy ulicy Św. Anny, oraz oberża na Kleparzu, która nazywana byłą Kamionką, ponieważ była jednym z nielicznych budynków murowanych. Do XVII wieku normą były jeszcze noclegi na wiązce słomy. Tylko w dużych miastach takich jak Poznań, Kraków czy Toruń można było znaleźć gospody gdzie znajdowały się prawdziwe łóżka. Niestety podróżny, który nie zdążył dojechać do miasta przed zamknięciem bram miejskich musiał korzystać z noclegu w podmiejskich gospodach.

O Warunkach panujących w polskich karczmach i gospodach w XVII wieku wspomniał angielski podróżnik Hauteville: nie ma w Polsce gospód ,gdzie można popasać, gdzie by przynajmniej łóżko można dostać; podróżny zdany jest na karczmy, w których mieści się wielkiej szopie wraz z końmi, krowami i drobiem. Jest, co prawda przy szopie tej izba z piecem, ale tam mieszka stale gospodarz z cała rodziną i ponadto mieści się tam beczka kiszonej kapusty, której zapach jest nieznośny dla obcych.

Wraz ze wzrostem liczby podróżnych karczmy zamieniały się w zajazdy, w których można było skorzystać z noclegu. Z czasem przy trasach handlowych, jak i w większych miastach powstawały lokale gastronomiczne, które były przeznaczone nie tylko dla podróżujących, ale również dla miejscowej ludności. Lokale te nazywano gospodami, austeriami, szynkami. W Warszawie około XVII wieku powstawały coraz bardziej luksusowe lokale, a niektóre z nich przekształcały się w specjalistyczne lokale takie jak piwiarnie, winiarnie, restauracje, kawiarnie czy cukiernie.

Podnoszenie standardów

Na przełomie XVII i XVIII wieku budowano coraz więcej zajazdów, w których zaczęły panować coraz lepsze warunki. Oferowały one nie tylko nocleg, ale również pożywienie oraz możliwość rozrywki. W tym okresie powstawał również miejsca noclegowe takie jak: zajazd Pod Gąsiorkiem przy ulicy Długiej, czy zajazd przy ulicy Bielańskiej. W 1826 roku w Warszawie mieściło się 9 hoteli i 25 zajazdów. W 1693 roku powstał kompleks hotelowy zwany Marywil (z języka francuskiego „Marie-Ville”), który istniał do 1825 roku. Na jego miejscu wzniesiono Teatr wielki, który znajduje się tam do dziś. W latach 1785-1787 wybudowano jeden dziej reprezentatywnych hoteli w Polsce „Pod Białym Orłem”. Hotel ten opisał niemiecki powieściopisarz F. Schulz słowami: właściciel trzymał usługę dobrą, wino podawał dobre, ale drogie.

Ważnym wydarzeniem w historii Polskiego hotelarstwa, było wydanie zbioru „Wzorów na dom zajezdny przy drogach bitych”. Wydała go Dyrekcja Generalna Korpusu Inżynierów Dróg i Mostów Królestwa Polskiego w 1824 roku. Zawierała ona projekty, charakterystykę lokalizacji przy szlakach komunikacyjnych. Zbiór ten można uznać za pierwszy akt prawny w zakresie budownictwa hotelowego w Polsce.

Połowa XIX wieku przyniosła dalszy rozwój polskiego hotelarstwa. Powstawało coraz więcej hoteli. W Poznaniu otwarto hotel „Bazar”, w Warszawie hotel „Wiedeński”, hotel „Europejski”, w Krakowie powstał hotel „Francuski” oraz wiele innych tego typu obiektów. W XIX wieku zaczęły powstawać schroniska górskie. W 1806 roku wybudowano schronisko na Babiej Górze, w 1836 roku otwarto schronisku przy Morskim Oku. Pod koniec XIX wieku powstawało coraz więcej schronisk. W 1914 roku Polskie Towarzystwo Tatrzańskie posiadało już 11 zagospodarowanych schronisk górskich.

Znaczący rozwój hotelarstwa przypadł w XIX wieku na erę rewolucji przemysłowej. Skorzystała na tym Warszawa, która była ważnym ośrodkiem przemysłowym Europy Wschodniej. Nie bez znaczenia było również zniesienie granicy pomiędzy Królestwem Polskim a Carską Rosją oraz powstanie bezpośredniego połączenia kolejowego pomiędzy Warszawą a Wiedniem, Terespolem oraz Bydgoszczą. W tym okresie powstał hotel De Pologne, De Bont Gont, De Pressue oraz jeszcze kilka innych znaczących obiektów. W XX wieku coraz większą rolę zaczęła odgrywać turystyka. Ludzie podróżowali dla przyjemności bez motywów materialnych. Hotelarstwo szybko wystawiło ofertę kierowana do tego typu klientów. Powstawało coraz więcej schronisk, pensjonatów czy domów wycieczkowych. Ważną role odgrywały wtedy Polskie Towarzystwa Tatrzańskie, Polskie Towarzystwa Krajoznawcze, Liga Popierania Turystyki oraz ówczesny wiceminister komunikacji Aleksander Bobkowski (1933-1939). Warto wspomnieć, że wydany 15 września 1938 r. akt prawny Zarządzenia Ministra Przemysłu i Handlu w sprawie prowadzenia przemysłu gospodniego (DzU RP nr 80,poz 540) dopuszcza stosowanie nazwy hotel dla przedsiębiorstwa gospodniego, które: • mieści się w osobnym budynku lub jego części stanowiącej zwartą całość, • ma określoną minimalną liczbę pokoi, • wyposażone jest w określone urządzenia techniczne, • ma możliwość wydawania śniadań.

Ważnymi inwestycjami z tego okresu były min. Hotel Turystyczny w Gdyni, Hotel Turystyczny nad jeziorem Necko koło Augustowa, Hotel Turystyczny w Warszawie, Hotel Terminus, Górski Hotel Turystyczny na Kalatówkach czy hotel Turystyczny w Sławku. W planach było jeszcze wieli innych ambitnych planów dotyczących min. Hotelarstwa, ale wybuch II Wojny Światowej przeszkodził w ich realizacji, oraz zahamował dynamiczny rozwój tej dziedziny gospodarki.

Bibliografia:

Z. Kulczyki .: Zarys historii turystyk. Materiały szkoleniowe tom II, PTTK, Warszawa 1980, s. 34
M. Milewska, B. Włodarczyk.: Hotelarstwo, Państwowe Wydawnictwo Edukacyjne, Warszawa 2009,s. 55
J.S. Bystroń.: Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, PIW, Warszawa 1994, s.214
Z. Kulczyki .: Zarys historii turystyk. Materiały szkoleniowe tom II, PTTK, Warszawa 1980, s. 50
J. Baworowski.: Hotelarstwo, WsiP, Warszawa 1976 s. 35
W. Reczek .: Model organizacyjny turystyki w Polsce, SiT, Warszawa 1969, s. 19
M. Milewska, B. Włodarczyk.: Hotelarstwo, Państwowe Wydawnictwo Edukacyjne, Warszawa 2009,s. 52